Ύστερα από την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης, αποκατάστασης και στατικής ενίσχυσης του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Καλογωνιάς, που διήρκεσαν τέσσερα χρόνια, το απόγευμα της Κυριακής 15 Σεπτεμβρίου 2024 τελέσθηκαν, με την πρέπουσα λαμπρότητα, τα Θυρανοίξια του Ναού προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευσταθίου.
Αρχικά, στους επίσημους προσκεκλημένους και τους ευσεβείς χριστιανούς απευθύνθηκε ο εφημέριος Καλογωνιάς, Αιδεσιμ. Πρωτ. Ιωάννης Προφύρης, ο οποίος μίλησε για την ιστορία του Ναού. Παράλληλα, ευχαρίστησε εκ μέρους του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου: τον Τριαδικό Θεό που επέτρεψε την ολοκλήρωση του έργου, τον σεπτό Ποιμενάρχη μας για το ανύστακτο ενδιαφέρον, την Υπουργό Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη, την Προϊσταμένη της ΕΦ.Α.ΛΑΚ κα Ευαγγελία Πάντου με τους συνεργάτες της, τον τέως Υπουργό κ. Σταύρο Αραχωβίτη για την συμβολή του στην χρηματοδότηση του έργου, τον Δήμαρχο Σπάρτης κ. Μιχάλη Βακαλόπουλο και τους συνεργάτες του για τον ευπρεπισμό του περιβάλλοντος χώρου, τους προκατόχους του εφημερίους Καλογωνιάς, Πρωτ. Χρήστο Τσαγκαρούλη και Πρωτ. Γεώργιο Σκοπαράντζο, την επιβλέπουσα μηχανικό εκ μέρους της Ενορίας, καθώς και όλους τους ενορίτες για την στήριξη και την υπομονή τους.
Εν συνεχεία τον λόγο πήρε ο ιεροκήρυκας της Μητροπόλεώς μας, Πανοσ. Αρχ. Ευστάθιος Πορφύρης, ο οποίος ανάφερε αναλυτικά τις εργασίες που εκτελέστηκαν.
Την τελετή επισφράγισε με τον μελίρρυτο λόγο του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας, ο οποίος αρχικά εξήγησε πότε τελούνται τα θυρανοίξια και τι διαφορά έχουν από τα εγκαίνια. Στη συνέχεια, εξέφρασε ευγνώμονες ευχαριστίες σε όλους όσοι συνέβαλαν στο σημαντικό αυτό έργο. Παράλληλα, ευχήθηκε την αξιοποίηση του εν λόγω Ναού επ’ ωφελεία των χριστιανών της περιοχής, τονίζοντας ότι, πέρα από το αρχαιολογικό του ενδιαφέρον, είναι πριν και πάνω απ’ όλα τόπος λατρείας.
Ο κηρυγμένος ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο ναός του Αγίου Νικολάου ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, με τρεις τρίπλευρες αψίδες Ιερού στα ανατολικά. Στη σημερινή του μορφή μπορεί να χρονολογηθεί στον 18ο αιώνα, ενώ διασώζεται τμήμα του αρχικού του πυρήνα πιθανότατα των παλαιολόγειων χρόνων. Ο αρχικός ναός ήταν αφιερωμένος στη Θεοτόκο και συνιστούσε το μετόχι της Καλογωνίας, κτήση της αυτοκρατορικής και πατριαρχικής μονής Βροντοχίου στον Βυζαντινό Μυστρά. Όταν ξαναχτίζεται ο ναός τον 18ο αιώνα αφιερώνεται στον Άγιο Νικόλαο επίσκοπο Μύρων της Λυκίας. Ο ναός φαίνεται ότι επισκευάστηκε στα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους. Τον 20ο αιώνα δέχτηκε σειρά επεμβάσεων και νεωτερικές προσθήκες που αλλοίωσαν την αρχική μορφή του.
