Το πρωί της Κυριακής 15 Φεβρουαρίου 2015, στον Ι.Ν Οσίου Νίκωνος Σπάρτης, τελέσθηκε Αρχιερατική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου και με τη συμμετοχή πλειάδας ιερέων από την ευρύτερη περιοχή.
Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας πραγματοποιήθηκε η εις Πρεσβύτερον χειροτονία του Πρωτοδιακόνου της Ιεράς Μητροπόλεώς μας π. Κωνσταντίνου Σκάλτσα. Ο νεοχειροτονηθείς στην ομιλία του, εμφανώς συγκινημένος, τόνισε ότι την μοναδική αυτή στιγμή τον συνέχει βαθύ δέος και τον διακατέχει ιερός φόβος αναλογιζόμενος το βάρος της ευθύνης που επωμίζεται στους ώμους του ως ιερέας του Υψίστου.
Εν συνεχεία εξέφρασε τις ευχαριστίες του σε όλους όσοι στάθηκαν δίπλα του και τον βοήθησαν σε κάθε βήμα της ζωής του. Ο π. Κωνσταντίνος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ.κ. Ευστάθιο εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του για την αγάπη και τη στοργή με την οποία τον περιέβαλε, η οποία μόνο με την πατρική δύναται να συγκριθεί, καθώς και για την πολύτιμη πνευματική καθοδήγηση και την καλλιέργεια της κλίσης του προς την Ιεροσύνη την οποία είχε από τα παιδικά του χρόνια. Ο νέος Πρεσβύτερος επεσήμανε ότι κατά τα τεσσερισήμισι χρόνια, που θήτευσε δίπλα στο σεπτό Ποιμενάρχη μας, συνειδητοποίησε ότι η οδός την οποία επέλεξε είναι δύσβατη, ακανθώδης, αλλά συνάμα φωτεινή και ωραία. Ολοκληρώνοντας το λόγο του παρακάλεσε τον Σεβασμιώτατο να εύχεται και να προσεύχεται, ώστε ο Κύριος να τον αναδείξει δόκιμο εργάτη του αμπελώνα Του.
Ο Σεβασμιώτατος κ.κ. Ευστάθιος ξεκινώντας την ομιλία του αναφέρθηκε στην ευαγγελική περικοπή της ημέρας, σύμφωνα με την οποία ο κάθε Χριστιανός οφείλει να βοηθά και να συμπαρίσταται στον συνάνθρωπό του, προκειμένου να κερδίσει την Βασιλεία των Ουρανών. Το αυτό, και μάλιστα στο μέγιστο βαθμό, πρέπει να πραγματοποιεί ο κληρικός, ο οποίος καλείται να θυσιάζεται για το ποίμνιό του, να βρίσκεται κοντά του σε κάθε ανάγκη, σε χαρά και σε λύπη, και να προσεύχεται για τη σωτηρία του. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο ιερέας επισημαίνοντας ενδεικτικά τη ταπεινοφροσύνη, τη βαθιά πίστη στο Θεό και τη θυσιαστική αγάπη. Ακολούθως επαίνεσε τον χειροτονηθέντα για το ήθος και την εν γένει πνευματική ζωή του καθώς και για τη προσφορά του κοντά στο Μητροπολίτη ως διάκονος, κατά τη διάρκεια της οποίας επέδειξε αξιέπαινο ζήλο, ταπεινότητα, διακριτικότητα και υπακοή, στοιχεία που τον καθιστούν πρότυπο προς μίμηση.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, σύμφωνα με την παράδοση, το αντίδωρο μοίρασε ο νέος Πρεσβύτερος, προκειμένου να δώσει την πρώτη ιερατική του ευλογία, αλλά και οι εκκλησιαζόμενοι να τον συγχαρούν και να του ευχηθούν να είναι πάντα άξιος.
Ακολουθεί ο χειροτονητήριος λόγος του π. Κωνσταντίνου Σκάλτσα:
Σεβασμιώτατε πάτερ και Δέσποτα,
Σεβαστοί μου Πατέρες,
Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,
Βρίσκομαι ενώπιον του Ιερού θυσιαστηρίου, της θριαμβεύουσας και στρατευομένης Εκκλησίας του Χριστού, για να λάβω τον δεύτερο βαθμό της Ιεροσύνης υπό των τιμίων χειρών σας Σεβασμιώτατε και να με καταστήσει το Πανάγιο Πνεύμα οικονόμο των μυστηρίων των πνευματικών. Επιτρέψτε μου όμως τούτη την ιερή ώρα κατά την οποία ‘’χαίρων τε και τρέμων ἄμα’’ να μην αναφερθώ στην σημασία ή να αναλύσω το μυστήριο που πρόκειται να αναδεχθώ και μάλιστα ενώπιον ανθρώπων που το βιώνουν πολύ πιο έντονα από την αναξιότητα μου, αλλά μόνο δι’ ολίγου, να εκφράσω τα συναισθήματα που κατακλύζουν αυτή την ώρα τα μύχια της ψυχής μου.
Δέος βαθύ με συνέχει, και ιερός φόβος με διακατέχει, διότι θα αξιωθώ ως ιερεύς πλέον να επικαλούμαι ο ίδιος το Άγιο Πνεύμα ώστε να κατέρχεται στα Ιερά Μυστήρια. Το μυστήριο της Ιεροσύνης πηγάζει από το πρόσωπο του Μεγάλου Αρχιερέως Χριστού, παραδόθηκε στην Εκκλησία μετά την ανάστασή Του με τη ρήση του προς τους Αποστόλους του «Λάβετε Πνεῦμα ἅγιον» και έρχεται να βρει την εφαρμογή του και στη δική μου ταπεινότητα.
Αν στην Π.Δ. ο Θεός εντέλλεται στον Μωυσή, που έτρεχε προς τη φλεγόμενη αλλά μη κατακαιόμενη βάτο, να αφαιρέσει τα σανδάλιά του, γιατί πλησιάζει σε τόπο άγιο, και αν ο Πατριάρχης Ιακώβ, μετά το όνειρο της ουράνιας κλίμακας, αναφωνούσε «ως φοβερός ο τόπος ούτος», πόσο μάλλον αγιότερος και φοβερότερος είναι ο τόπος της Αγίας Τράπεζας, πάνω στην οποία θύεται και από την οποία προσφέρεται ο Αμνός και Λόγος του Θεού, υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας. Επομένως, γι ́ αυτούς τους λόγους συνέχομαι από δέος και συγκλονίζεται όλο μου το είναι. Ανάξιος ων, αποτολμώ το εγχείρημα τούτο, λέγων μετά του Μεγάλου Βασιλείου, «Δέσποτα, Πανάγιε κἀγὼ ὁ ἁμαρτωλὸς καὶ ανάξιος δοῦλος Σου, ὁ καταξιωθεὶς λειτουργεῖν τῷ ἁγίῳ Σου θυσιαστηρίῳ, οὐ διὰ τὰς δικαιοσύνας ἡμῶν (οὐ γὰρ ἐποίησά τι ἀγαθὸν ἐπὶ τῆς γῆς), ἀλλὰ διὰ τὰ ἐλέη Σου καὶ τοὺς οἰκτιρμούς Σου, οὓς ἐξέχεας πλουσίως ἐπ’ ἐμέ, θαῤῥῶν προσεγγίζω τῷ ἁγίῳ Σου θυσιαστηρίῳ». Προσεγγίζω λοιπόν το Άγιο θυσιαστήριο, στηριζόμενος στην άκρα φιλανθρωπία και αγάπη του Κυρίου Ιησού Χριστού και Θεού μου, τον Οποίο εν ειλικρινεία καταθέτω ότι αγαπώ εκ βάθους καρδίας. Κατά τον Απ. Παύλο, κανένας από μόνος του δεν μπορεί και δεν έχει το δικαίωμα να λαμβάνει την πρωτοβουλία για την τιμητική θέση της Ιεροσύνης, αλλά μόνον «ο καλούμενος υπό του Θεού». Αυτός ο Κύριος και Μέγας Αρχιερέας, με την επίσκεψη του Παρακλήτου Πνεύματος, ήταν Εκείνος που έβαλε στην καρδιά μου εξ απαλών μου ονύχων τον πόθο της Ιεροσύνης. Αυτός με προστάτευσε και με προφύλαξε από δυσκολίες και πειρασμούς. Τώρα, ανακρίνοντας και αναθεωρώντας τον εαυτό μου, μέσα στην πορεία της ζωής μου, βλέπω καθαρά το χέρι Του να με κατευθύνει και να με καθοδηγεί προς το σκοπό τούτο. Και συνειδητοποιώντας την αναξιότητά μου, ιδιαίτερα την κρίσιμη τούτη ώρα, ένα μόνο πράγμα αναφωνώ: «Βοηθὸς καὶ σκεπαστὴς ἐγένετό μοι εἰς σωτηρίαν, οὗτός μου Θεός, καὶ δοξάσω αὐτόν, Θεὸς τοῦ Πατρός μου καὶ ὑψώσω αὐτόν· ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται».Σήμερα Κυριακή της Απόκρεω ερανίζομαι τα του ιερού υμνογράφου λόγια, όπως τα έχει διατυπώσεις στον Ειρμό της α΄ ωδής των Καταβασιών, έτσι ώστε να τον ευχαριστήσω για τις ευεργεσίες που πλουσιοπάροχα μου χάρισε έως την σημερινή ημέρα.
Επιθυμία και πόθος μου παιδιόθεν ήταν να ενδυθώ το τιμημένο ράσο και να κατασταθώ πρεσβύτερος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Την επιθυμία μου αυτή πρώιμα διέγνωσαν, καλλιέργησαν και με κάθε τρόπο διευκόλυναν οι σεβαστοί μου γονείς Χρήστος και Μεταξία. Αλλά και τα αγαπημένα μου αδέλφια και όλοι μου οι συγγενείς συνέβαλαν ο καθένας με τον τρόπο του, άλλος ενθαρρύνοντας άλλος διευκολύνοντάς με στην εκπλήρωση του πόθου μου αυτού. Όλους τους ευχαριστώ και προς τον Θεό υπέρ αυτών θα είμαι διάπυρος ευχέτης.
Γεννήθηκα στον ηρωοτόκο Βρονταμά, στον οποίο υπήρχαν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις που αναζωπύρωναν τον πόθο μου για την Ιεροσύνη. Με συγκινούσε και με συγκλόνιζε το παράδειγμα της υπέροχης θυσίας του Εθνοϊερομάρτυρος παπά-Δημήτρη Παπαδημητρίου και των συν αυτώ ολοκαυτοθέντων Βρονταμιτών, ιδιαίτερα όταν κατά τις θείες Λειτουργίες στο Παλαιομονάστηρο -στον χώρο του μαρτυρίου τους- αισθανόμουν «τα πνεύματα αυτών ως νέφος να περίκεινται» και να μου δίδει ιδιαίτερα αυτός ο μάρτυρας της πίστεως το χριστομίμητο παράδειγμα του καλού ποιμένος του «τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θέντος ὑπὲρ τῶν προβάτων». Επίσης, η παρουσία των ενάρετων και φιλακόλουθων εφημερίων και των Ιερέων που έλκουν την καταγωγή τους απο τον Βρονταμά, αλλά και των καλλικέλαδων Ιεροψαλτών, καθώς και η εν γένει ευσέβεια των κατοίκων του, συνέβαλαν τα μέγιστα στην καλλιέργεια της κλίσης μου για την Ιεροσύνη.
Επέβλεψε Κύριος ο Θεός στην αναξιότητά μου και πνευματικός μου αλείπτης εγένετο ο π. Ιωάννης Χαραμής, εφημέριος Γερακίου,που αποτελεί θείο δώρο. Πάντα παρών στις καθ’ ημέραν θλίψεις και χαρές μου, αόργητος ακροατής των προβληματισμών και των ερωτημάτων μου. Θα είμαι ες αεί χρεώστης της πατρικής του αγάπης.
Ευδόκησε ο Κύριος να συγκαταλέγονται μεταξύ των διδασκάλων μου και καθηγητών στο Δημοτικό Σχολείο του Βρονταμά και το Γυμνάσιο του Γερακίου άνθρωποι του Θεού που μου δίδαξαν μεταξύ των άλλων πρωτίστως του Θεού τα πράγματα. Επίσης, κατά την φοίτησή μου στην παλαίφατο Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή και την ανθούσα Εκκλησιαστική Ακαδημία της περιωνύμου πόλεως των Αθηνών γνώρισα καθηγητές με πίστη προς τον Θεό και αφοσίωση στο λειτούργημά τους, οι οποίοι μού μετέδωσαν έργοις τε και λόγοις την διδασκαλία της ορθοδόξου πίστεώς μας και μετ΄ επιστήμης καλλιέργησαν την κλίση μου, προς το της Ιεροσύνης υπούργημα. Αλλά σε αυτές τις σχολές και πνευματικές μου τροφούς, συνεδέθην με πνευματικούς δεσμούς με ανθρώπους που κοινός μας στόχος ήταν να ενδυθούμε Ιεροσύνης ένδυμα. Αναφέρομαι στους Βασιλείους και τους Γρηγορίους των δικών μου Αθηνών. Κατά τις φοιτητικές μας παννυχίδες «ἐγενήθημεν δι’ ἀλλήλους, ἀλλήλων διδάσκαλοι καὶ συνάμα μαθηταί». Και ιδού οι εκλεκτότεροι αυτών εκ περάτων της Ελληνικής γής, συνέδραμον ώδε και παρεδρεύουν στο άγιο θυσιαστήριο για να εορτάσουν την προσωπική μου Πεντηκοστή μη φειδόμενοι κόπων και θυσιών. Τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου.
Κύριος ο Θεός με ελέησε ώστε να μπορώ να πω ότι το «ἀδελφὸς ὑπ’ ἀδελφοῦ βοηθούμενος ὡς πόλις ὀχυρὰ καὶ μεγάλη» το βίωσα στη ζωή μου. Γνώρισα ανθρώπους που με περιέβαλαν με αγάπη, στοργή και συναδελφική αλληλεγγύη. Τόσο στις κατασκηνώσεις αλλά και τα γραφεία της ιεράς Μητροπόλεώς μας, όσο και μεταξύ των κληρικών και των μοναστικών αδελφοτήτων της μητροπολιτικής μας περιφερείας. Αλλά και σε αυτόν εδώ τον Ιερό Ναό του Πολιούχου μας μεταξύ των Ιερέων των εκκλησιαστικών επιτρόπων, των Ιεροψαλτών των Νεωκόρων και των Κατηχητών. Κυρίως και πρωτίστως το βίωσα με τους κατά καιρόν συνδιακόνους μου, και συγκεκριμένα του πατρός Νικολάου Δελακοβία του και προκατόχου μου, του Παν. Αρχιμ. Σεραφείμ Κοσμά, του Παν. Αρχιμ. Ευσταθίου Πορφύρη, Ιεροκήρυκος της Ιεράς Μητροπόλεως μας, του Οσιολογιωτάτου π. Ευσεβίου Ρασσιά, που κοσμούν ήδη επίγεια θυσιαστήρια της δόξης του Θεού, καθώς και των νυν Διακόνων του δευτερεύοντος π. Γρηγορίου Βλαχάκη και του τριτεύοντος π. Ηλία Κοκορού. Όλους τους ευχαριστώ και τους παρακαλώ να δέονται στο Θεό υπέρ εμού.
Κύριος ο Θεός με ευεργέτησε πλουσιοπάροχα, αφού τη ζωή μου κόσμησε η εκλεκτή της καρδιάς μου, η χαρισματική και ευλογημένη από τον Θεό, σύζυγός μου Μαρία την οποία ανέθρεψαν με τα ελληνορθόδοξα νάματα της πίστεως μας οι ευσεβείς γονείς της. Είναι για μένα το απάνεμο λιμάνι που χάριτι Θεού αγκυροβόλησε η ζωή μου. Στην πιστότητά της και την εμπιστοσύνη της στο θέλημα και το έλεος του Θεού μαθητεύω. Ο Θεός να την ενδυναμώνει στην αποστολή τής ιερατικής μας πορείας μετά των τέκνων μας Χρήστου και Μεταξίας, τα οποία μας αξίωσε ο Θεός να αποκτήσουμε, και σήμερα συναγάλλονται μαζί μας. Ευχαριστώ τον Θεό που κατά τη σημερινή μεγάλη ημέρα με αξίωσε να μπορώ να πώ το ψαλμικό «ἰδοὺ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία ἄ μοι ἔδωκεν ὁ Θεός».
Για όλα αυτά που ανέφερα αλλά και για άλλα που παραλείπω, ομολογώ ότι όντος «βοηθὸς καὶ σκεπαστὴς ἐγένετό μοι» ο Κύριος. Σε όλους τους εξονομασθέντες και μη, ων τα ονόματα Κύριος οίδε, ζώντων και κεκοιμημένων, αλλά και όλους εσάς που σήμερα βρίσκεσθε στην ημέρα και την ώρα της προσωπικής μου Πεντηκοστής σε αυτόν τον Ιερό Ναό, θα είμαι πάντοτε ευγνώμων και προς τον Θεό δεόμενος.
Όμως, υπάρχει ένας ακόμη λόγος, τον οποίο άφησα στο τέλος, και που θεωρώ ως την μεγαλύτερη δωρεά του Θεού σε εμένα. Ο Θεός ευδόκησε, Σεβασμιώτατε πάτερ και Δέσποτα, Σεις να καλλιεργήσετε την κλίση μου για την Ιεροσύνη. Ευκαίρως – ακαίρως, προ των σπουδών μου, και κατά την διάρκεια αυτών, επί τριετία ως λαϊκού υπαλλήλου στα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως, και επί τεσσεράμισι και πλέον έτη ως Διακόνου σας. Κοντά σας έμαθα μεταξύ των άλλων ότι «εμείς οι κληρικοί πρέπει να προσπαθούμε στην ζωή μας να ανακαλύψουμε και να δούμε το αόρατο χέρι του Θεού, την Χάρη Του, που μας δείχνει ποιόν δρόμο πρέπει να ακολουθήσουμε, με έναν σκοπό, μία ελπίδα και μια προσδοκία. Μετά τα “άξιος” των πιστών κατά την χειροτονία μας, οι κληρικοί πρέπει να αναδειχθούμε άξιοι της Διακονίας μας, ώστε από το ευχετικό να προχωρήσουμε στο βεβαιωτικό “άξιος”, έτσι ώστε να μπορούμε να αξιωθούμε και να το ακούσουμε από τον ίδιο τον Χριστό κατά την Δευτέρα Παρουσία». Ξέρω ότι δεν κατάφερα πολλά πράγματα κατά τα χρόνια αυτά της Διακονίας μου. Πολλές φορές βλέπω και πάλι το αόρατο χέρι του Θεού να γράφει στον τοίχο της ψυχής μου ό,τι έγραψε άλλοτε στον τοίχο της Βαβυλώνας: Μετρήθηκες, ζυγίστηκες και βρέθηκες ελλιπής! Βρέθηκα ελλιπής στην πίστη μου. Βρέθηκα ελλιπής στην διακονία μου. Βρέθηκα ελλιπής στα καθήκοντά μου. Βρέθηκα ελλιπής απέναντι στην δική Σας αγάπη και εμπιστοσύνη, Σεβασμιώτατε!
Από την πρώτη στιγμή της διακονίας μου κοντά Σας, συνάντησα έναν Επίσκοπο, που ίσταται «εἰς τύπον καὶ τόπον Χριστοῦ». Συνάντησα έναν Επίσκοπο που αγωνιά για το ποίμνιό του και μεριμνά -μη φειδόμενος κόπων και θυσιών- για την ανύψωση του πνευματικού, βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου του. Συνάντησα έναν Επίσκοπο που κατέχει την θύραθεν και την θεία παιδεία. Συνάντησα έναν Επίσκοπο άριστο λειτουργό των Μυστηρίων του Θεού. Συνάντησα τον του ουρανοβάμονος Παύλου μιμητή και τηρητή τού «Τίς ἀσθενεῖ, καὶ οὐκ ἀσθενῶ; Τίς σκανδαλίζεται, καὶ οὐχ ἐγὼ πυροῦμαι;» Συνάντησα έναν Επίσκοπο που αποτελεί, τολμώ να πω, ρήμα Θεού στην ζωή του ποιμνίου του.
Μέσα σε αυτή την πορεία προσπάθησα να βρω κι εγώ τη δική μου θέση και να διδαχθώ από τα πολλαπλά χαρίσματα και τη σοφία Σας. Στο διάστημα που έμεινα κοντά Σας, έμαθα ότι σαν κληρικός πρέπει να διακρίνομαι για τη σοβαρότητα, την εργατικότητα, πρωτίστως για την ενάρετη βιωτή και πολιτεία. Κοντά Σας έμαθα να δέχομαι τον καθένα, με τα χαρίσματα και τις αδυναμίες του και να επιδεικνύω υπομονή και ανοχή. Κοντά Σας έμαθα ότι πρέπει να αποφεύγω «τὸ ἔξωθεν τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος» και να εισέρχομαι στα βαθύτερα της ορθοδόξου θεολογίας και πνευματικότητος. Κοντά Σας έμαθα ότι πρέπει να αναπαύω και να ξεκουράζω τον κάθε πονεμένο άνθρωπο που έρχεται κοντά μου. Σε όλα αυτά προσπάθησα να ανταποκριθώ, γνωρίζω όμως ότι πλείστες όσες φορές υπήρξα ελλιπής!
Εσείς πάντοτε θέτατε υψηλούς στόχους για μένα, αλλά εγώ δεν μπορούσα όλες τις στιγμές να αντιληφθώ το όραμά Σας, ούτε να ανέλθω στο ύψος των δικών Σας προσδοκιών. Παρακαλώ πολύ την αγάπη Σας να μου συγχωρέσετε όλα τα λάθη, τις αστοχίες και παραλήψεις μου και να συνεχίσετε να με στηρίζετε και να με καθοδηγείτε στην πορεία μου μέσα στην αγία Εκκλησία μας. Ένα απλό ευχαριστώ είναι πολύ λίγο απέναντι στη δική Σας Αγάπη και μέριμνα για μένα. Θέλω απλά να ξέρετε ότι για μένα σήμερα δεν τελειώνει η διακονία μου κοντά Σας, αλλά λαμβάνει μια ευρύτερη διάσταση. Θα παραμείνω πιστός διάκονός Σας!
Παρακαλώ και Εσείς μην παύσετε να δείχνετε ανοχή απέναντί μου και να με αγκαλιάζετε με την πατρική Σας Αγάπη. Αυτό θα είναι η μόνη μου παρηγοριά και η κινητήριος δύναμη στο έργο της ιερατικής μου διακονίας. Ευχηθείτε λοιπόν, Σεβασμιώτατε, να με αναδείξει ο Κύριος δόκιμο εργάτη του αμπελώνα Του «καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς γῆς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ λειτουργὸν σήμερα θα με καταστήσει, οὕτω καὶ ἐν τῷ οὐρανίῳ θυσιαστηρίῳ λειτουργὸν ας με αναδείξει».
Ευχηθείτε, ο Παράκλητος, «τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται», Αυτός που «ἱερέας τελειοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἀλιεῖς θεολόγους ἀνέδειξεν» και «ὅλον συγκροτεῖ τὸν θεσμὸν τῆς Ἐκκλησίας», να με φωτίζει και να γίνει ποδηγέτης μου οδηγώντας τα βήματά μου στη νέα μου πορεία, της οποίας αφετηρία είναι η σημερινή ημέρα.
Και νυν, Δέσποτα Άγιε, ελήλυθεν η ώρα! Μη έχοντας τι άλλο να πω, υπακούοντας και πάλιν στο θέλημα του Θεού, κλίνω τον αυχένα και ως άλλος Σαμουήλ αναφωνώ: «λάλει, Κύριε, ὅτι ὁ δοῦλος σου ἀκούει».
