Η ΠΑΝΑΓΙΑ: ΠΗΓΗ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ

Ὁμιλία εἰς τόν Εὐαγγελισμόν τῆς Θεοτόκου,

τοῦ Ἀρχιμ. Πορφυρίου, Καθηγουμένου τῆς Ι. Μ. Ἁγ. Ἀναργύρων Πάρνωνος.

Μεγάλας τῶν ἐγκωμίων εὑρήσει τὰς ἀφορμὰς, ὁ τὴν ἁγίαν Παρθένον καὶ Θεοτόκον ἀνυμνῶν. Ἐγὼ δὲ τὴν ἐμαυτοῦ γινώσκων ἀσθένειαν, τῷ μεγέθει τῶν πραγμάτων ἀρκεῖν οὐκ ἰσχύουσαν, ἐπὶ πολὺ κατεῖχον ἐμαυτὸν ἐκπληττόμενος.  Δανειζόμενος τό λόγο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πού ἀναφέρεται στή σημερινή ἑορτή, Σεβασμιώτατε Ποιμενάρχα μας, σεβαστοί πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί, στηριζόμενος υἱικῶς στήν εὐσπλαχνία καί ἀγάπη τῆς ἴδιας τῆς Παναγίας, ὡς μητέρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, θά τολμήσω ὑπέρβαση στήν ἀνεπάρκειa μου παρότι: Οὔτε ἄνθρακι θείῳ τὰ χείλη κεκάθαρμαι, ὡς ὁ θεατὴς τῶν Σεραφὶμ Ἡσαΐας, οὔτε τῶν ποδῶν τῆς ψυχῆς ἔλυσα τὸ ὑπόδημα, ὡς Μωυσῆς ὁ θεσπέσιος.[1] Καί ἀπαιτεῖται κάθαρση καί λύση ἀπό τά δεσμά τῶν παθῶν διότι: Σήμερα ἐξέλαμψε ὑπὲρ τὰς χρυσαυγεῖς ἀκτῖνας τοῦ ἡλίου, τῆς βασιλίδος βασιλικὴ καὶ ὑπέρξενος ἑορτή τε καὶ πανήγυρις… Διότι σήμερα ἡ καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ Ἐκκλησία ὡραΐζεται λίαν ἀγαλλομένη… Διότι σήμερα οἱ φιλοθεάμονες καὶ πανηγυρισταὶ, ἑορτὴν ἑορτῶν ἑορτάζοντες, πανδημεῖ ἐπαθροίζονται. Διότι σήμερα εὐφραίνονται τὰ οὐράνια, τὰ ἐπίγεια, τὰ καταχθόνια, καὶ πάντα τὰ ἐν αὑτοῖς ποιήματα. Διότι σήμερα εὐφημεῖται ἡ πανεύφημος, ὡς εὔφημος πανευφήμοις εὐφημίαις καί μεγαλύνεται ἡ θεομεγάλυντος, καὶ θεοπρότακτος καὶ θεοχρημάτιστος Παρθένος.[2]           

Ἡ Θε­ο­τό­κος Μα­ρί­α, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἔ­χει πρωταρχική ἀ­ξί­α καί κατέχει σπου­δαί­α θέ­ση στήν Ἐκ­κλη­σί­α. Τό πρό­σω­πο τῆς Θε­ο­τό­κου συν­δέ­ε­ται στε­νά μέ τό Πρό­σω­πο τοῦ Χρι­στοῦ… Εἶναι τό πρό­σω­πο ἐ­κεῖ­νο πού ἔ­δω­σε στόν Υἱό καί Λό­γο τοῦ Θε­οῦ τήν ἀν­θρώ­πι­νη φύ­ση Του συντελώντας στό νά διασωθεῖ τό «συντριμένο τῆς ζωῆς μας ὑπόλοιπο»[3], βάζοντας, ἔτσι τέλος «στίς ὄργητες τῶν αἰώνων».[4] Εἶναι τό πρόσωπο ἐκεῖνο πού ἔγινε οἰκεία βουλήσει ἡ κλίμακα γιά νά μεταβεῖ ἀ­πό τήν πα­λαι­ά στή νέ­α πραγ­μα­τι­κό­τη­τα τό πεπτωκός ἀνθρώπινο γένος, θέτωντας τέ­λος στήν κυ­ρι­αρ­χί­α τοῦ νό­μου καί  τήν ἀ­παρ­χή στόν κό­σμο τῆς χά­ρι­τος.  Εἶναι ἡ Παναγία τό πρόσωπο ἐκεῖνο ὅπου μέ τήν ποιότητα τῆς Της σηματοδότησε τόν ἄλλο μόχθο,  τήν ἀγάπη…, τήν ἄλλη αὐγή,  τήν παρουσία…, τήν ἄλλη γέννα, τήν ἀνάσταση.[5] Εἶναι, τέλος, τό πρόσωπο ἐκεῖνο πού μεταστοιχείωσε τόν πηλό ἀπό τήν ὁποία ἦταν πλασμένη ἡ ζωή μας σέ οὐρανοσύνη, ὅπως ἀναφέρει καί ὁ ποιητής.[6] Γι’ αὐτό κι ὁ Εὐ­αγ­γε­λι­σμός Της ἀ­πο­τε­λεῖ προσ­δι­ο­ρι­στι­κή το­μή στόν ἀνθρώπινο χρό­νο καί στή μέχρι τότε ἐπίγεια καί ἐναγώνια περιπλάνησή μας. Ὁ Εὐ­αγ­γε­λι­σμός ἐγ­και­νι­ά­ζει τό μέ­γα καί ἀ­πόρ­ρη­το μυ­στή­ρι­ο τῆς θεί­ας φι­λαν­θρω­πί­ας, ὥ­στε νά γί­νει ἡ ἀν­θρώ­πι­νη φύ­ση «ὁ­μό­θε­ος» καί νά ἐ­πι­στρέ­ψει τό ἀν­θρώ­πι­νο γέ­νος στήν ἀρ­χι­κή ὡ­ραι­ό­τη­τά του. Ἡ ταπεινή ὑπακοή πού ἐπέδειξε ἡ Παρθένος Κόρη τῆς Ναζαρέτ «ἔδωσε προσδοκία ἐλπίδας στίς ἀκαρπες ἀναμονές»[7] τόσων αἰώνων… Δικαίως, λοιπόν, ὀνομάζεται ἡ σημερινή πανήγυρη «ἑορτή τῆς ρίζης»[8], μέ τήν ἔννοια τῆς θεμελιακῆς ἀρχῆς πού ἐγκαινιάζει τό νέο αἰῶνα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου.

Γιά νά φτάσει, ὅμως, νά καταστεῖ «σκεῦος ἐκλογῆς» καί νά δεχθεῖ τήν κλίση τῆς σωτήριας αὐτῆς ἀποστολῆς, ὅ­πως θε­ό­πνευ­στα ἑρ­μη­νεύ­ει ὁ ἅ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ὁ Πα­λα­μᾶς, χρη­σι­μο­ποί­η­σε μί­α εἰ­δι­κή μέ­θο­δο «θε­ο­γνω­σί­ας καί θε­ο­κοι­νω­νί­ας». Φρόντισε νά καλλιεργήσει μέ ξεχωριστή ἐπιμέλεια τήν ποιότητα τῆς ψυχῆς Της… Κα­τά­λα­βε ὅ­τι δέν μπο­ρεῖ νά προσεγγίσει τό Θε­ό ἐάν πρώτιστα δέν καθαρίσει τό μεταπτωτικό εἶναι Της… ἐάν δέ θανατώσει τόν παλαιόν ἄνθρωπο τῆς φθορᾶς καί τῆς ἁμαρτίας…, ἐάν δέν ἀγωνιστεῖ γιά ποιότητα στή ζωή καί στή ψυχή Της. Γι’ αὐτή, λοιπόν, τήν εὐλογημένη ποιότητα ἀγωνίστηκε ἡ Παναγία μας ἀπό μικρό παιδί καί ἀ­ξι­ώ­θη­κε νά γί­νει ἡ Μη­τέ­ρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν… νά δανείσει τήν ἀνθρώπινη σάρ­κα Της στό Χρι­στό καί διά τῆς ὑπακοῆς Της νά δρομολογήσει τή δι­όρ­θω­ση τῶν τραγικῶν γε­γο­νό­των πού ἔλαβαν χώρα ἀπό τήν ἀρ­χή τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας τοῦ ἀν­θρώ­που. Ὅπου ἡ παλαιά Εὔα, διά τῆς παρακοῆς, ἄνοιξε τό ρῆγμα γιά νά εἰσδύσει ὁ θάνατος καί ἡ φθορά ἀπό τόν Ἅδη, ἔρχεται, σήμερα, ἡ νέα Εὔα, ἡ Παναγία, μέ τήν ὑπακοή Της νά σφραγίσει τήν ἄβυσσο τοῦ θανάτου μέ τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ…, ν’ ἀ­πο­κα­τα­στήσει τήν τα­ραγ­μέ­νη σχέ­ση τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τό δη­μι­ουρ­γό του ἀνοίγωντας δρόμο ἐπιστροφῆς στήν πατρική ἑστία. 

Ἔγινε ἡ θεία γέφυρα…, τό ἀσφαλές ὄχημα…, τό μέσον ἐκεῖνο πού, ὅπως ὁ­μο­λο­γεῖ Γρη­γό­ρι­ος ὁ Πα­λα­μᾶς, μεταβιβάζονται ὅλες οἱ σωτήριες δω­ρε­ές τοῦ Θε­οῦ στούς ἀν­θρώ­πους. Γι’ αὐτό…, τιμᾶται καί μεγαλύνεται ἡ Παναγία ἀπό τήν Ἐκκλησία μας… Διότι τό πρόσωπό Της εὐαγγελίζεται ἕνα νέο ἦθος…· τό ποιοτικό ἦθος τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀλληλοκένωσης, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ μετοχή στό πρόβλημα τοῦ ἄλλου… Διότι τό πρόσωπό Της καί ἡ ἐν γένει βιοτή Της εὐαγγελίζεται ἕναν ἄλλο τρόπο ζωῆς… ὅπου ἡ ποιότητα τῆς ψυχῆς καί τῆς ζωῆς σπάζει τά δεσμά τῆς ἀτομικότητας καί πετάει στήν ἐλευθερία πού χαρίζει ἡ κοινωνία μέ τόν πλησίον… Διότι τό πρόσωπό Της εὐαγγελίζεται μεγέθη μοναδικά καί σωτήρια…· τά αὐθεντικά μέτρα τῆς ποιοτικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, τά ὁποῖα μᾶς κρατοῦν ὀντολογικά ἐλεύθερους…

Εἶναι γεγονός, ἀδελφοί μου, ὅτι στό διάβα αὐτῆς τῆς ζωῆς ὁ ἄνθρωπος θέτει στόχους καί ὁραματισμούς πάνω στούς ὁποίους ἐπενδύει δημιουργικά τή δύναμή του. Πρωταρχικός στόχος εἶναι ἡ βελτίωση ποιότητας τῆς ζωῆς του. Ὁ στόχος αὐτός εἶναι θεόσδοτος, ἀφοῦ φυτεύθηκε στό ἀνθρώπινο γονιδίωμα ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό καί κληροδοτεῖται ἀπό γενιά σέ γενιά… Εἶναι αἴτημα ἄμεσα συνδεόμενο μέ τή σωτηρία του… Εἶναι ὁ ἴδιος στόχος πού κλήθηκαν νά ἐπιτύχουν οἱ προπάτορές μας στόν παράδεισο. Νά φτάσουν, δηλαδή, στό καθ’ ὁμοίωσιν… Ὅμως, οἱ ἐλεύθερες ἐπιλογές τους, ὅπως γνωρίζουμε, τούς παρέσυραν, ὁδηγώντας τους στήν ἐνδυμασία δερμάτινων χιτώνων καί στήν ἀπώλεια δυνατότητας μετοχῆς τους στή θεοκοινωνία. Τό ἴδιο μεταπτωτικό σύνδρομο συνεχίζεται μέχρι τίς μέρες μας. Ἔτσι φθάσαμε στόν σύγχρονο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος μετάλλαξε τό στόχο του, δίνοντάς του ἄλλες, ἐνδοκοσμικές διαστάσεις καί προοπτικές. Ἀπό στόχο δυναμικῆς θέωσης τόν παραμόρφωσε σέ ἀδράνεια ἐπίγειας πτώσης. Ὑπέκυψε στίς διάφορες ὑλιστικές ἀντιλήψεις πού ὑπαγόρευαν ὡς ποιότητα ζωῆς τήν εὐδαιμονία… Φρόντισε, δηλαδή, ὑπέρμετρα γιά τή φθαρτή ζωή του χωρίς, ταυτόχρονα, νά μεριμνήσει καί γιά τήν ποιότητα τῆς ψυχῆς του. Γι’ αὐτό, σήμερα ἡ ἀγχομένη καθημερινότητά του ἀναλώνεται στήν ἀπόλαυση κάθε πράγματος πού προκαλεῖ ἐφήμερη ἰκανοποίηση καί ἐντυπωσιασμό… Τελικά, ὅμως, ποιότητα, ἀκόμη καί αὐτῆς τῆς φαινόμενης ζωῆς χωρίς παράλληλη ποιότητα ψυχῆς δέν ὑπάρχει…

Αὐτό πού ξεχωρίζει τόν ἄνθρωπο ἀπό κάθε ἄλλο κτίσμα ἐπί τῆς γῆς καί δίνει οὐσιαστική ἀξία καί περιεχόμενο στή ζωή του, εἶναι τό βάθος τῆς ψυχικῆς ποιότητας… Ἡ ποιότητα τῆς ψυχῆς εἶναι πού μᾶς κάνει «κοινωνούς θείας φύσεως»…· θεούς κατά χάρη.  Καί ὑπόδειγμα ὁλοκληρωμένης ποιοτικῆς ὀντότητας εἶναι ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος.

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἶναι πιά ἀντιληπτό ἀπ’ ὅλους ὅτι ζοῦμε τήν ἐποχή τῆς, ἀτομικότητας, τῆς μεγάλης ἀξιακῆς σύγχυσης καί τῶν παγκόσμιων τρομακτικῶν ἀλλαγῶν. Ἡ οἰκονομία ἔχει ὑπερκυριαρχήσει τῆς πολιτικῆς…· ἡ ἀγωνία γιά ἀποτροπή οἰκονομικῆς κατάρρευσης καί ὁ ἀνταγωνισμός γιά αὔξηση τῶν ἐσόδων δολοφονεῖ, ὄχι μόνον τήν ἐργατική ἀξιοπρέπεα πού δικαιοῦται νά ἔχει ὁ κάθε ἄνθρωπος, ἀλλά καί αὐτή καθ’ αὐτή τή ζωή του. Ἐπιπλέον, προωθεῖται ἡ ὑποχρεωτική λήθη καί ἡ παραχάραξη τῆς ἐθνικῆς ἱστορίας ὡς ἰδιαίτερου χαρακτηριστικοῦ τοῦ βίου τῶν λαῶν, ἐνῶ παράλληλα σπιλώνονται οἱ ἀγωνιστές μας… Ἕνας ἀνώνυμος κοινωνικός ἀποκλεισμός ἀπειλεῖ καί πλήτει ὅλο καί περισσότερες κοινωνικές ὁμάδες… Παράλληλα καί ἡ Ἐκκλησία ἀμφισβητεῖται, διαβάλλεται καί πολεμεῖται… Καί ἐνῶ συνεχίζουμε νά κάνουμε συνεχή λόγο γιά πρόοδο καί καλύτερη ποιότητα ζωῆς καί ἀγωνιζόμαστε αἱματηρά, προκειμένου νά βελτιώσουμε τό βιοτικό μας ἐπίπεδο, ἀδιαφοροῦμε τελείως γιά τή βαθύτερη καλλιέργεια καί καλύτερη μεταμόρφωση τῆς ψυχῆς μας. Καί τοῦτο διότι, στήν κοινωνία τῆς ἔντονης εἰκονικῆς ἐμπειρίας πού ζοῦμε, οἱ διάφοροι κατασκευαστές σύγχρονης ζωῆς, μᾶς ἔμαθαν νά τή μετρᾶμε μέ τελείως οἰκονομικά καί τεχνολογικά κριτήρια. Καί, ἐνῶ ἀπαριθμοῦμε ἀσύλληπτες ἐπιτυχίες στόν κόσμο τῆς  ἐπιστήμης ἀδυνατοῦμε νά λογαριάσουμε τήν ἐσωτερική μας καθίζηση… Ἐνῶ ξέρουμε τί φαινομενικά κερδίσαμε, ἀγνοοῦμε τό τί ἀληθινά χάσαμε… μέ ἀποτέλεσμα ὁ παρών βίος νά εἶναι… «μεστός ταραχῆς καί θορύβων»… Ὅλες, ὅμως, αὐτές οἱ ραγδαῖες καί ἀνησυχητικές ἐξελίξεις πού σηματοδοτοῦν τήν ἀβέβαιη καί ἐπίπεδη καθημερινότητά μας δέ δικαιολογοῦν πλέον ἄλλον ἐφησυχασμό στίς αὐταπάτες μας. Χρειάζεται πνευματική ἀφύπνιση…, ποιοτική ἀναζήτηση ζωῆς καί ἐπιστροφή στό Χριστό. Πρέπει νά κατανοήσουμε ὅτι μονάχα κοντά Του, καί μέ τή μεσιτεία τῆς Μητέρας Του θά ἀποκτήσουμε οὐσιαστική ποιότητα ζωῆς… Προσφέροντας ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτόν του στό Θεό, ὁ Θεός ἔρχεται νά κατοικήσει μέσα του καί ἔτσι σφυρηλατεῖται, ὅπως λένε οἱ πατέρες, ἡ ὁμοήθεια Θεοῦ. Καί μέσα σ’ αὐτή τή νέα, ποιοτική σχέση ὅλα τά πράγματα τῆς καθημερινότητάς του, ἀκόμη καί τά πιό τετριμμένα, μπολιάζονται στή θεία χάρη καί ἁγιάζονται… ἀποκτοῦν πραγματικό νόημα καί ἀξία…

Αὐτήν τήν ἀδιάψευστη συμπόρευση ψυχικῆς καί βιοτικῆς ποιότητας ὑποδεικνύει ἀδιάκοπα σέ ὅλους μας ἡ Παναγία. Μᾶς διδάσκει ἐμπράκτως τό δρόμο καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο μποροῦμε νά ἐπιτύχουμε ποιοτική βελτίωση ζωῆς. Μέσα ἀπό τήν ταπείνωσή Της…, μέσα ἀπό τήν καθημερινή ἔνωσή Της μέ τό Θεό…, μέσα ἀπό τήν ὑπακοή καί τό σεβασμό στίς παραδόσεις καί τήν ἱστορία τοῦ λαοῦ Της…, μέσα ἀπό τήν ἀνάληψη τῶν εὐθυνῶν Της ἔναντι τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητος πού ζοῦσε, ἀλλά καί μέσα ἀπό τήν ἐλεύθερη συγκατάθεση καί ἀποδοχή τοῦ βάρους τοῦ σωτηριολογικοῦ καθήκοντος πού κλήθηκε νά ἀναλάβει… μᾶς δίδαξε καί μᾶς διδάσκει νά ἀλλάξουμε τό σχῆμα τοῦ πόθου καί τῆς καρδιᾶς μας, στή στάλα τοῦ μεσημεριοῦ τῶν παθῶν, ἐμεῖς…, τό ὑπομονετικό ζυμάρι ἑνός κόσμου πού μᾶς διώχνει καί πού μᾶς πλάθει…, πιασμένοι στά πλουμιστά δίχτυα τῆς ζωῆς πού ἤτανε σωστή κι ἔγινε σκόνη καί βούλιαξε… ἀφήνοντας πίσω της μονάχα ἐκεῖνο τό ἀπροσδιόριστο λίκνισμα πού μᾶς ζάλισε καί παραδείσου μᾶς ἔκανε ἐξόριστους.[9] Καί γιά νά πετύχουμε αὐτή τήν ποιοτική μεταστροφή ἀπαιτεῖται κάθαρση καί ἀναβάθμιση ποιότητας στή ψυχή μας καί στή ζωή μας… Δηλαδή, χρειάζεται αὐξημένη πίστη καί περισσότερη ἐμπιστοσύνη στό θέλημα τοῦ Θεοῦ… Ὑπακοή στήν ἑκάστοτε πρόσκληση τοῦ Θεοῦ… Μά πάνω ἀπ’ ὅλα εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἐλεύθερη συγκατάθεση καί ἀδέσμευτη προσφορά τῆς βούλησής μας… Προϋποθέσεις γιά οὐσιαστική καί ποιοτική ἀλλαγή ὑπάρχουν μέσα μας, στόν καθένα μας… Ἄς τίς ἐνεργοποιήσουμε ἀπό σήμερα, ἡμέρα τοῦ Εὐ­αγ­γε­λι­σμοῦ τῆς Θε­ο­τό­κου. Ἡμέρα, ὅπου ὁ Θε­ός ἀ­πο­κα­λύ­πτει τήν πατρική ἐπιθυμία Του νά δι­α­κο­νή­σει τόν ἄν­θρω­πο γιά μιά καλύτερη, ποιοτικότερη ζωή… Ἄς ἀξιοποιήσουμε, λοιπόν, τίς σωτηριολογικές προϋποθέσεις πού συ­νάπτονται σήμερα, διά τοῦ προσώπου τῆς Παναγίας μας, ζη­τώντας Του νά μᾶς ὁδηγήσει ἐκεῖ ὅπου ὁ οὐρανός τή δρόσο σταλάζει τῆς σωτηρίας γιά κάθε ψυχή πού νάρκωσε κι ἀνέθρεψε ὁ λωτός τῆς ἀποστασίας…[10] 

Εὐ­χη­θεῖ­τε, λοι­πόν, Σε­βα­σμι­ώ­τα­τε Ποιμενάρχα μας, καί σε­βα­στοί Πα­τέ­ρες, ἀ­πό σή­με­ρα, ἡ­μέ­ρα ἑ­ορ­τῆς τοῦ Εὐ­αγ­γε­λι­σμοῦ τῆς Πα­να­γί­ας, ἡμέρα ὅπου ἀνοίγει ὁ οὐρανός σά ριπίδι δίνοντας ἐλπίδα στήν πνιγερή μοναξιά μας, ὅ­λοι νά βά­λου­με ἀρ­χή γιά μι­ά κα­λύ­τε­ρη, πνευ­μα­τι­κή καί ποι­ο­τι­κή ζω­ή… εὐχηθεῖτε, ἐκεῖ ὅπου ἡ μαυρίλα κλώθεται καί γνέθεται, ἤλιοι μικροί νά γενοῦμαι, διότι, ὅπως κι ὁ ποιητής ἐλπίζει, σ’ εὐλογημένη μέρα βγάζει τό κακό.[11] ΑΜΗΝ.

Ἀρχιμ. Πορφύριος

Καθηγούμενος Ι.Μ. Ἁγίων Ἀναργύρων Πάρνωνος

Ἑσπερινος Εὐαγγελισμοῦ Παναγίας στον Μητροπολιτικό Ναό Σπάρτης – 24/03/2011

[1] Μ.Βασίλειος

[2] Μ. Ἀθανάσιος

[3] Κική Δημουλᾶ

[4] Ὁδυσσέας Ἐλύτης

[5] Γ. Σεφέρης

[6] ἔνθ. ἀνωτ.

[7] Ἄθως Δημουλᾶς

[8] Ἰω. Χρυσόστομος

[9] Γ. Σεφέρης

[10] πρβλ. Γ. Σεφέρη

[11] Ὁδυσσέας Ἐλύτης